بر فراز تپه سنگي كوه رحمت در جلگه مرودشت، ويرانههايبجامانده از كاخ تخت جمشيد نمايان است. كاخهاي بزرگ تخت جمشيد از زمان داريوش اول (521 پيش ازميلاد) تا صد و پنجاه سال بعد از وي بنا شدهاند. راه ورود صفه، پلكانهاي دو طرفه است كه از هر طرف 110 پله پهن و كوتاه دارند. بالاي پلكانها، بناي ورودي تخت جمشيد قرار گرفته كه ساختمان عظيم «دروازه بزرگ» بادو گاو بالدار سنگي با سر انساني روي آن حجاري شده است. غير از دروازه ورودي، دو دروازه خروجي يكي روبه جنوب و ديگري رو به شرق قرار دارند و دروازه جنوبي به كاخ آپادانا، يا كاخ بزرگ بار، راه دارد. وسعت كاختخت جمشيد 125 هزار متر مربع و از بخشهاي مهم زير تشكيل يافته است:
سراي نشيمن و كاخهاي كوچك اختصاصي
كاخهاي رسمي و تشريفاتي
خزانه شاهي
دژ و باروي حفاظتي
مجموعه كاخهاي تخت جمشيد، در سال 330 پيش از ميلاد به دست اسكندر مقدوني به آتش كشيده شد و تمامبناهاي آن به صورت ويرانه در آمد. از بناهاي بر جاي مانده و نيمه ويرانه، بناي مدخل اصلي تخت جمشيدميباشد كه به كاخ آپادانا معروف است و مشتمل بر يك تالار مركزي با 36 ستون و سه ايوان 12 ستوني درقسمتهاي شمالي، جنوبي و شرقي است كه ايوانهاي شمالي و شرقي آن بوسيله پلكانهايي به حياطهايمقابل متصل و مربوط ميشوند. بلندي صفه در محل كاخ آپادانا 16 متر و بلندي ستونهاي آن 18 متر است. اينمجموعه در فهرست آثار تاريخي ايران و يونسكو به ثبت رسيده است.
آرامگاه سعدي - شيراز
سعدي نويسنده و سخن سراي بزرگ قرن هفتم ه.ق در شيراز متولد شد و در فاصله سالهاي 695 تا 691 ه.ق وفات يافت. در سال 1321 شمسي، آرامگاه كنوني سعدي بوسيله انجمن آثار مليساخته شد و قبر سعدي در ميان عمارتي هشت ضلعي با سقفي بلند و كاشيكاري شده قرارگرفت
پاسارگاد – مرودشت
اين كاخ در فاصله 600 متري شمال شرقي آرامگاه كوروش قرار دارد. وسعت اين كاخ2620 متر مربع و مشتمل بر تالار بزرگ هشت ستوني در وسط و چهار ايوان در چهار سمت و اتاقهايي در دوگوشه بوده است. در قسمت شرقي كاخ بار كوروش، كاخ عبادتگاه پاسارگاد قرار دارد كه مشتمل بر تالار بزرگهشت ستوني بود كه بر هر يك از جوانب شمال، شرق و غرب آن درگاهي قرار داشت. در درگاه شمالي، نقشبرجسته انسان بالدار روي سنگ سفيد با دو بال رو به بالا و دو بال رو به پايين حجاري شده است. دستهايانساني به حالت دعا به سوي آسمان بلند است.
اين كاخ با 3427 متر مربع مساحت در 15 كيلومتري شمال غربي كاخ باركوروش قرار دارد. تالار مركزي اين كاخ سي ستون از سنگ سفيد دارد. در اين بنا انبوهي از سنگهاي سياه وسفيد به كار رفته است. استفاده از مادهاي قرمز رنگ براي درزگير سنگها و قطعات گل با سفيدكاري نازك گچ وآجرهاي قرمز رنگ از مشخصات ديگر اين بناست. يكي از ويژگيهاي كاخ پاسارگاد، نهرهاي سنگي و سفيديهستند كه به منظور آبياري در محوطه كاخ احداث شدهاند.
آرامگاه حافظ - شيراز
حافظ از نام آورترين شعرا و عرفاي ايران زمين است كه در سال 726 هجري قمري در شيراز متولد شد و در سال 791 هجري قمري به سراي باقي شتافت. آرامگاه حافظ در مكاني بنام حافظيه درشمال شهر شيراز قرار دارد. اين آرامگاه داراي دو حياط شمالي و جنوبي است كه مقبره حافظ در حياط شماليآن واقع شده است. در سال 1314 هجري شمسي، طرح نقشه آرامگاه حافظ به شكل كنوني آن بوسيله مدير كلاداره باستانشناسي وقت تهيه و آغاز شد و در سال 1316 به پايان رسيد. آرامگاه حافظ منحصر بفرد و بسيارزيباست.