مجموعه آستانه قدس رضوي، مشهد
اين مجموعه كه در مركز مشهد مقدس واقع شده و يكي از باشكوهترين ووسيعترين مجموعههاي آرامگاهي جهان اسلام است، طي قرون متمادي بر مزار حضرت علي بن موسيالرضا(ع) (203 - 148 ه . ق) شكل گرفته و آثار تاريخي و هنري ارزشمندي از قرون مختلف را در بر دارد.در سال 203 و به قولي 202 ه . ق پس از شهادت امام رضا (ع)، پيكر مطهر وي را در بقعهايبر روي گور هارون الرشيد به خاك سپردند. از اين بقعه هم اكنون 2 متر از ديوار چينهاي آن باقي مانده و بقيه بنايحرم بر روي آن ساخته شده است. گويا مقدسي نخستين كسي است كه از آن به عنوان مشهد تعبير كرده است. ابنحوقل نيز از «مشهد الرضا» نام برده است. سبكتكين (387 - 366 ه . ق) پادشاه متعصب غزنوي، حرم مطهر راويران و زيارت آن را ممنوع كرد. پس از آن عبيدالدوله فائق در تكميل بقعه و آباداني مشهد كوشيد. سلطانمحمود غزنوي، بناي بقعه را بار ديگر بر روي بازمانده ديوارهاي گلين با آجر بر پا ساخت و منارهاي نيز بدانافزود.
آرامگاه شيخ عطار نيشابوري،نيشابور
فريدالدين ابوحامدمحمدبن ابوبكر ابراهيم بن اسحاق عطار نيشابوري،شاعر و عارف نامي ايران در حدود سال 540 متولد شد و 618 ه . ق جهان را بدرود گفت. مقبره عطار نيشابوريدر فاصله 6 كيلومتري شرق نيشابور، در نزديكي امامزاده محروق و آرامگاه خيام واقع گرديده است. بناي آرامگاهبا نقشه هشت ضلعي و با گنبد كاشيكاري شده پيازي شكل طراحي و اجرا شده و چهار در ورودي دارد و ورودياصلي آن از ضلع شمالي است. در نماي خارجي بنا، چهار غرفه طراحي و اجرا شده كه با كاشيهاي سبز و زرد وآبي تزئين شدهاند. نماي داخلي بنا از گچ پوشيده شده و چهار شاهنشين دارد. قبر عطار نيشابوري در وسط اينبقعه قرار دارد و در سمت جنوب غربي سنگ قبر، ستون سنگي هشت تركي به ارتفاع سه متر نصب شده است.آرامگاه، 119 متر مربع مساحت و حياط و باغچه سرسبزي دارد كه مقبره كمال الملك نقاش معروف ايراني درآن قرار دارد.
آرامگاه فردوسي،توس
آرامگاه حكيم ابوالقاسم فردوسي زيارتگاه مشتاقان ادب پارسي است و اشتهار شهرتوس، مديون آثار و شخصيت شامخ اوست. بناي ساختمان آرامگاه از سال 1307، آغاز و در سال 1313 پايانيافت. و در سال 1343 نيز در بناي آرامگاه تغييراتي داده شد. بر ديوارهاي داخل آرامگاه حجاري هايي ازروايتهاي شاهنامه نقش بسته است. اضلاع محيط پيرامون آرامگاه فردوسي تقريباً 30*30 متر است كه از هرچهار سمت پله بندي شده است. هر يك از اضلاع پايه بناي اصلي آرامگاه تقريباً 16 متر طول دارد و بدنه آن باسنگ مرمر حاوي 47 بيت از اشعار شاهنامه به خط نستعليق است. بر بالاي لوح جبهه جنوبي، نماد و سمبلفرهوهر اهورامزدا به تقليد پارهاي از بناهاي هخامنشي به شكل نقش برجسته جاي گرفته است. در جوار فردوسيكبير، شاعر نام آور معاصر مهدي اخوان ثالث نيز دفن شده است
آرامگاه حکيم عمر خيام نيشابوري،نيشابور
يكي از ديدنيترين باغهاي ايراني، باغ آرامگاه حكيم عمرخيام است. اين باغ بهخود وي تعلق داشته است. حكيم ابوالفتح عمربنابراهيم، مشهور به خيام نيشابوري، فيلسوف، رياضي دان،منجم و شاعر ايراني بين سالهاي 530 - 506 ه . ق وفات يافته است. در سال 1341 ه . ق انجمن آثار ملي درفاصله 100 متري شمال آرامگاه مزبور، بناي يادبود اين حكيم بزرگ را برافراشت. اين بنا از آهن و سنگ وبصورت گنبدي رفيع با ده پايه ساخته شده است و پايههاي آن با اشكال هندسي و لوزيهاي بزرگ و كوچك بهيكديگر متصل گرديدهاند. بر اطراف پايههاي گنبد، هرمهايي از سنگهاي بزرگ و آب نماهايي سنگي ساختهاندكه داخل آنها كاشي كاري شده است